Dung môi N-Hexane – Dung môi bay hơi nhanh, tách chiết dầu, cao su

Dung môi N-Hexane là một hợp chất hydrocarbon quan trọng với công thức phân tử C6H14, được biết đến rộng rãi trong ngành công nghiệp nhờ đặc tính bay hơi nhanh và khả năng hòa tan vượt trội. Thường được gọi là n-Hexane, loại dung môi này đóng vai trò thiết yếu trong nhiều quy trình, từ chiết xuất dầu thực vật hay còn được biết đến là dung môi cao su. Bài viết này sẽ đi sâu vào định nghĩa, tính chất kỹ thuật, các ứng dụng thực tế và những lưu ý quan trọng khi sử dụng dung môi N-Hexane C6H14 để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Dung môi N-Hexane là gì? 

Dung môi N-Hexane là một hydrocacbon no dạng thẳng, là một trong những loại n-Hexane phổ biến nhất, với vai trò quan trọng trong nhiều ngành công nghiệp.

• Tên hóa học: n-Hexane

• Tên thường gọi: Dung môi N-Hexane

• Công thức phân tử: C₆H₁₄

• CAS Number: 110-54-3

• UN Number: UN 1208

• Tên gọi khác: Hexan, Normal Hexane, n-Hexan

• Xuất xứ phổ biến: Thái Lan, Singapore

• Hàm lượng tinh khiết: ≤ 99%

• Quy cách đóng gói: 138 kg/phuy

• Quy định pháp luật Việt Nam: Hóa chất kinh doanh có điều kiện theo Nghị định 113/2017/NĐ-CP, cập nhật bởi Nghị định 82/2022/NĐ-CP

Tính chất kỹ thuật của dung môi N-Hexane 

Dung môi N-Hexane sở hữu những tính chất hóa lý đặc trưng giúp nó trở thành lựa chọn ưu tiên trong nhiều ứng dụng công nghiệp.

2.1. Tính chất hóa lý 

• Ngoại quan: Chất lỏng không màu, trong suốt

• Mùi: Mùi thơm nhẹ đặc trưng hydrocarbon

• Tỷ trọng: ~0.66 g/cm³ (ở 25°C)

• Điểm sôi: 69°C ở 1,013 hPa

• Điểm chớp cháy: -22°C (rất dễ bắt cháy)

• Điểm nóng chảy: -95,35°C ở 1,013 hPa

• Nhiệt độ bốc cháy: 225°C ở 1,013 hPa

• Giới hạn nồng độ cháy, nổ trên (% hỗn hợp với không khí): 8.1%

• Giới hạn nồng độ cháy, nổ dưới (% hỗn hợp với không khí): 1.0%

• Tốc độ bay hơi: Rất nhanh (Tỷ lệ hoá hơi: 15,8)

• Áp suất hóa hơi: 100 hPa ở 9,8°C

• Độ nhớt, động lực: 0.3 mPa.s ở 20 °C

• Độ tan trong nước: 0.01 g/l ở 25°C – ít hòa tan

• Độ pH: 7

• Tính ổn định: Dễ bay hơi, dễ cháy, cần bảo quản kín

• Nguy cơ sức khỏe: Tiếp xúc lâu dài ảnh hưởng đến thần kinh ngoại biên – cần sử dụng đúng cách

2.2. Bảng COA tham khảo N-Hexane

Dưới đây là bảng phân tích điển hình cho n-Hexane:

3.1. Chiết xuất dầu thực vật

N-Hexane được sử dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp chế biến thực phẩm, đặc biệt là quá trình chiết xuất dầu từ các loại hạt có dầu như đậu nành, hạt cải, hạt mè và ngô. Với khả năng hòa tan lipid rất tốt, C6H14 giúp tách dầu hiệu quả khỏi phần bã thực vật mà không làm biến đổi tính chất của dầu thành phẩm. Sau khi chiết, dung môi này dễ dàng được loại bỏ nhờ điểm sôi thấp và tốc độ bay hơi nhanh, giúp tiết kiệm chi phí và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Quy trình này còn góp phần tối ưu hóa hiệu suất thu hồi dầu so với các phương pháp ép truyền thống.

3.2. Ngành cao su và sản xuất keo dán

Trong ngành công nghiệp cao su và keo dán, dung môi N-Hexane được dùng làm dung môi cao su tự nhiên và cao su tổng hợp như SBR, neoprene. Ứng dụng phổ biến nhất là trong sản xuất keo dán giày, săm lốp xe, băng keo và vật liệu cách điện. Nhờ tốc độ bay hơi nhanh, n-Hexane giúp lớp keo khô đều, tạo liên kết chắc chắn giữa các bề mặt mà không làm biến dạng vật liệu nền. Đặc biệt trong ngành giày dép, keo sử dụng C6H14 thường cho độ bám dính cao, dễ thao tác và không để lại vết sau khi khô.

3.3. Làm sạch linh kiện và bảng mạch điện tử

Với đặc tính không dẫn điện, bay hơi sạch và không để lại cặn, N-Hexane là lựa chọn lý tưởng để làm sạch các linh kiện nhạy cảm trong ngành điện – điện tử. Dung môi C6H14 có khả năng loại bỏ hiệu quả dầu mỡ, bụi bẩn và các tạp chất hữu cơ bám trên bề mặt bảng mạch, đầu nối hoặc linh kiện trước khi hàn, lắp ráp. Nhờ khả năng bay hơi nhanh, nó giúp thiết bị khô nhanh mà không làm ảnh hưởng đến tính năng dẫn điện hay độ ổn định của vật liệu điện tử.

3.4. Mực in, sơn và các ứng dụng kỹ thuật

N-Hexane cũng đóng vai trò quan trọng trong công nghiệp mực in và sơn phủ. Nhờ khả năng hòa tan nhựa và chất tạo màu, nó thường được dùng để điều chỉnh độ nhớt và tốc độ khô của sản phẩm. Trong mực in flexo hoặc gravure, dung môi N-Hexane giúp tạo lớp mực mỏng, bám tốt, khô nhanh và đồng đều trên bề mặt in. Ngoài ra, C6H14 còn được sử dụng trong các ứng dụng kỹ thuật khác như pha loãng hóa chất, dung môi phản ứng hoặc chất mang trong các quy trình công nghiệp yêu cầu độ bay hơi cao.

Ưu điểm của dung môi N-Hexane 

Dung môi N-Hexane mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho các ứng dụng công nghiệp:

• Bay hơi cực nhanh – hiệu suất tách chiết, làm sạch cao
  
  
• Giá thành thấp – tiết kiệm chi phí sản xuất
  
  
• Dễ thu hồi và tái sử dụng bằng chưng cất
  
  
• Phổ biến – dễ tìm nguồn cung ổn định
  
  
• Ứng dụng đa ngành – từ thực phẩm đến công nghiệp nặng